Bij Feyenoord Academy, de jeugdopleiding van Feyenoord in Rotterdam, worden jonge voetballers opgeleid tot profvoetballer en is er veel aandacht voor voeding. Sportdiëtist Sjoerd Privée: ‘Doel is dat de spelers die klaar zijn voor Feyenoord 1 weten wat ze met voeding kunnen doen om optimaal te presteren.’

Tekst Angela Severs (Scriptum) Foto Michel Campfens  

Sjoerd Privée is zelf van jongs af aan supporter van Feyenoord en geniet zichtbaar van zijn werk bij de Feyenoord Academy. Het interview vindt plaats op een zogenoemde profdag, waarop jongens van Onder 21, Onder 18 en Onder 17 de hele dag op de Feyenoord Academy zijn. Ze hebben net gezamenlijk geluncht in het topsportrestaurant. Privée is daar zoveel mogelijk bij, zodat hij kan kijken wat ze kiezen en of dat past bij hun behoefte.

Strategisch je maaltijden kiezen

“Het wekelijks spelen van wedstrijden en dagelijks trainen is een enorm zware belasting voor het lichaam van jeugdspelers. En ze zijn ook nog in de groei,” legt Privée uit. Daarom leert hij de jeugdspelers om strategisch hun maaltijden te kiezen. “Binnen de topsport moet elke maaltijd de prestatie ondersteunen. Wat ze het beste kunnen kiezen, hangt af van het moment van de wedstrijd of training.” Er zijn 3 doelstellingen, die Privée weergeeft in de kleuren van het logo van Feyenoord. Privée: “Energie tanken is belangrijk voordat ze intensief gaan voetballen;  koolhydraten spelen hierbij de belangrijkste rol. Direct na de inspanning moet alles in het teken staan van herstel en spieropbouw, met een belangrijke rol voor eiwitten. Het onderhoud van de algehele gezondheid is het belangrijkste doel wanneer er voldoende tijd is, bijvoorbeeld bij de avondmaaltijd of op een rustdag. Dan ligt de focus op groenten, fruit, gezonde vetten en volkoren producten.” 

 

Drie doelstellingen van voedingsmiddelen:

Energie tanken: producten die vooral koolhydraten bevatten. Dit is ‘de benzine’ die vooral wordt gebruikt tijdens voetbal.

Opbouw & herstel: producten die vooral eiwitten en voedingsstoffen bevatten – vitamines en mineralen – die de spieropbouw en het herstel bevorderen.

Onderhoud: producten die vooral veel voedingsstoffen bevatten – vitaminen, mineralen, gezonde vetten en vezels – die de algehele gezondheid bevorderen en onderhouden.

Welk doel dient je maaltijd? 

Uiteindelijk moeten de jeugdvoetballers zelf juiste keuzes leren maken over voedingsstoffen en hoeveelheden. Privée geeft daarvoor workshops in groepsverband en gaat daarbij zo praktisch mogelijk te werk. Hij leert de jeugdspelers dat ze zich bij elk eet- en drinkmoment afvragen: “Welk doel dient deze maaltijd?” Om ze te helpen, staan in het restaurant bij de gerechten en producten naamkaartjes met daarop een stip met de kleur van één of meer doelen. Bij jam staat bijvoorbeeld een rode (energie tanken), bij magere kwark een witte (opbouw & herstel) en bij een salade een gouden stip (onderhoud). Er zijn ook gerechten met twee of drie doelen: spinazie tortellini heeft een rode en gouden stip en een maaltijd van zilvervliesrijst, prei, wortel en kip heeft alle drie kleuren stippen.

Bordindeling per doel maaltijd

Dezelfde drie kleuren gebruikt Privée ook bij een bordindeling per doel van de maaltijd. Zo bestaat het “Energiebord” voor het grootste deel uit koolhydraten. Het “Herstelbord” bestaat juist uit veel eiwitten en het “Onderhoudbord” bestaat vooral uit groenten. Bij alle adviezen gaat Privée zoveel mogelijk uit van normale voedingsmiddelen. “Een topsporter kan alles uit gewone producten binnenkrijgen.” Natuurlijk maakt hij soms ook gebruik van sportdranken en eiwitshakes. Hij licht toe: “Soms is dat makkelijker. Met een sportdrank tijdens de wedstrijd weten we precies hoeveel koolhydraten ze binnenkrijgen. En een eiwitshake kan handig zijn na een wedstrijd of zware training. Maar in principe krijgen ze die eiwitten ook binnen met een salade met kip of een bakje kwark.”  

 

Bordindeling per doelstelling:

Energie Bord: de maaltijd staat in het teken van energie tanken. Het bord bestaat dus voor het grootste deel uit koolhydraten, een kleine eiwitcomponent, en makkelijk verteerbare groenten. 

Herstel Bord: de maaltijd staat in het teken van opbouw & herstel. Het bord bestaat uit veel eiwit, vitamines, mineralen en koolhydraten om de energietank te herstellen.  

Onderhoud Bord: de maaltijd staat in het teken van onderhoud van de algehele gezondheid. Het bord bestaat vooral uit veel verschillende soorten groenten, gezonde vetten en langzame koolhydraten.  

 

‘Jeugdspelers zijn ook pubers’  

In theorie klinkt het allemaal heel mooi en Privée heeft het gezonde topsportvoedingsverhaal zo aantrekkelijk mogelijk gemaakt. Maar is de praktijk niet heel weerbarstig als je met jonge mensen werkt? Privée: “Ik ben niet naïef en realiseer me dat jeugdspelers ook pubers zijn die bijvoorbeeld naar fastfoodketens gaan. Ik zeg ook niet dat dat nooit mag; als de basis van de voeding goed is, kan dat best bij uitzondering. Het moet alleen geen gewoonte worden. Ik vraag ze altijd: ‘Vind je dat jouw voeding in het teken staat van je sport? Is dit het eten van een topsporter of van een puber?’ En: ‘Denk je dat dit past binnen een topsportvoedingspatroon?’”

Herstelmaaltijd na de wedstrijd juist belangrijk

De meeste jeugdspelers wonen thuis bij het gezin, of bij een gastgezin dat dichter bij Rotterdam woont. Ze hebben dus niet volledig zelf in de hand wat ze eten. Privée organiseert om die reden ook ouderbijeenkomsten die gaan over gezonde voeding voor jonge topvoetballers. Daarin legt hij bijvoorbeeld uit dat het niet verstandig is om op de avond na een wedsstrijd de teugels te laten vieren. “Veel ouders denken dat eten dan minder belangrijk is, omdat de wedstrijd is gespeeld en de volgende wedstrijd pas een week later is. Maar een herstelmaaltijd is juist heel belangrijk na de wedstrijd. Als je snel herstelt van een inspanning, ben je ook sneller in staat om weer een topprestatie te leveren.”

Zelf koken, filmen en delen

Samen met de topsportkok probeert hij jeugdspelers vanaf Onder 17 al te leren zelf gezonde maaltijden te bereiden. Privée: “We geven gezonde recepten mee en de kok heeft ook filmpjes gemaakt van het bereiden ervan. We vragen jeugdspelers het zelf te maken en te filmen en weer naar ons te sturen. Zo moedigen we ze aan zelf te gaan koken.” Privée houdt de lijntjes met de spelers graag kort en communiceert veel met ze via Whatsapp. Soms vraagt hij ze om een foto te appen van een avondmaaltijd: “Dan kunnen we het er daarna samen over hebben en soms laten we ze op elkaars maaltijden reageren, zodat ze van elkaar leren.”  

‘Jeugdvoetballers verbruiken veel meer energie. De energiebehoefte kan variëren tussen 2500 en 3500 kcal per dag’ 

Hoge energiebehoefte  

Elke vier weken monitort Privée de lengte en het gewicht van de spelers. Daarbij is eerder sprake van te weinig dan van te veel aankomen. Privée: “De jeugdvoetballers verbruiken veel meer energie dan andere kinderen van dezelfde leeftijd. De energiebehoefte kan variëren tussen 2500 en 3500 kcal per dag. Te veel lichaamsgewicht is niet goed, maar te weinig ook niet. Het streven is een lichaam dat topfit is en zo min mogelijk extra gewicht meedraagt, zodat alle sprints, sprongen en duels zo explosief mogelijk kunnen worden uitgevoerd.”

Niet aankomen in de zomervakantie

Toen Privée 2 à 3 jaar geleden startte bij Feyenoord Academy, was het nog heel normaal dat jeugdspelers in de zomervakantie bijvoorbeeld 3 kg in gewicht aankwamen. Iedereen vond dat logisch, maar hij heeft ze inmiddels ervan doordrongen dat het dat helemaal niet is. Privée: “Natuurlijk mogen ze op vakantie genieten, maar ze moeten beseffen dat hun energieverbruik lager is als ze minder bewegen. Het is zonde als ze zich de eerste weken na de vakantie op hun gewicht moeten richten om weer fit te worden. Het geeft ook de trainers geen goede eerste indruk. En uiteindelijk hebben alle jeugdspelers maar één doel: geselecteerd worden voor Feyenoord 1 en in De Kuip gaan spelen.”